Η ραγάδα πρωκτού ή ραγάδα (πρωκτικού) δακτυλίου είναι μία πληγή ή "σκίσιμο" του βλεννογόνου (της επιφανειακής δηλαδή στοιβάδας) του πρωκτού. Αποτελεί μια συχνή και ιδιαίτερα βασανιστική πάθηση.
Αιτία ραγάδας πρωκτού
Η αιτία δημιουργίας της ραγάδας του πρωκτού είναι συνήθως κάποιος στιγμιαίος τραυματισμός της περιοχής (π.χ. λόγω δυσκοιλιότητας). Η ραγάδα είναι δυνατό να συμβεί και σε ασθενή που δεν είναι γενικότερα δυσκοίλιος, αλλά είχε μια παροδική δυσκοιλιότητα (σκληρή κένωση) μιας μόνο ημέρας. Βέβαια, η χρόνια δυσκοιλιότητα αυξάνει την πιθανότητα δημιουργίας ραγάδας. Σπανιότερες αιτίες πρόκλησης ραγάδας είναι η επίμονη εκρηκτική διάρροια, η νόσος του Crohn (μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος του εντέρου) κ.α.
Συμπτώματα ραγάδας πρωκτού
Τα συμπτώματα της ραγάδας του πρωκτού είναι έντονος πόνος (ιδίως κατά τις κενώσεις) και σε ορισμένες περιπτώσεις η αιμορραγία και ο κνησμός (φαγούρα). Οι ασθενείς με ραγάδα δακτυλίου αναφέρουν συνήθως κακή ποιότητα ζωής εξαιτίας της ραγάδας.
Η ιδιαιτερότητα της πληγής αυτής είναι ότι ο πόνος στην περιοχή προκαλεί αντανακλαστική σύσπαση του σφιγκτήρα του πρωκτού (του μυός δηλαδή που χρησιμεύει κατά της ακράτειας), κάτι που δεν επιτρέπει στη ραγάδα να επουλωθεί. Προκαλείται δηλαδή ένας φαύλος κύκλος. Η ραγάδα δακτυλίου μπορεί να είναι οξεία (να προκλήθηκε δηλαδή εντός των τελευταίων 6 εβδομάδων) ή χρόνια (να υπάρχει δηλαδή για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 6 εβδομάδων). Η διάγνωση της ραγάδας απαιτεί πολλές φορές εμπειρία κατά την εξέταση από τον ιατρό, ειδάλλως μπορεί να διαφύγει της προσοχής και να θεωρηθεί λανθασμένα πως π.χ. οι αιμορροΐδες δημιουργούν τα συμπτώματα του ασθενούς. Να σημειωθεί επίσης ότι η ραγάδα μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να είναι μικρή, αλλά παρόλα αυτά να προκαλεί πολύ έντονα συμπτώματα. Η ραγάδα επιδεινώνει επίσης συνήθως με τη σειρά της τη δυσκοιλιότητα, αφού λόγω πόνου προκαλείται είτε συνειδητή είτε υποσυνείδητη κατακράτηση κοπράνων, και η δυσκοιλιότητα με τη σειρά της χειροτερεύει τον πόνο τη στιγμή της αφόδευσης. Υφίσταται δηλαδή και ένας δεύτερος φαύλος κύκλος. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρόνιας ραγάδας σχηματίζεται δίπλα στη ραγάδα μια μικρή διόγκωση, η λεγόμενη συνοδός αιμορροΐδα, η οποία όμως δεν είναι αιμορροΐδα, αλλά ένας μικρός σχηματισμός από ουλώδη ιστό. Ουλώδης ιστός είναι ο ιστός που παράγει ο οργανισμός για να επουλώσει μια πληγή. Στη χρόνια φάση δεν καταφέρνει συνήθως ο οργανισμός να επουλώσει το τραύμα, η διαρκής όμως προσπάθεια του οργανισμού καταλήγει στο σχηματισμό του μικρού αυτού μορφώματος δίπλα στη ραγάδα. Μια σπάνια επιπλοκή της χρόνιας ραγάδας είναι η δημιουργία περιεδρικού συριγγίου στην περιοχή.
Θεραπεία ραγάδας πρωκτού
Η θεραπεία της ραγάδας πρωκτού (ραγάδας πρωκτικού δακτυλίου) είναι συντηρητική (μη επεμβατική) ή χειρουργική και στοχεύει στη διακοπή του φαύλου κύκλου που αναφέρθηκε.
Η συντηρητική αντιμετώπιση της ραγάδας πρωκτού περιλαμβάνει:
- έγχυση botox τοπικά (με μέθη) με στόχο την παροδική χαλάρωση του σφιγκτήρα μυός του πρωκτού που βρίσκεται σε σύσπαση, ώστε να επουλωθεί η ραγάδα με μια πιθανότητα επιτυχίας 60-70% (η ραγάδα πολλές φορές υποτροπιάζει αφού απορροφηθεί το μπότοξ)
αλοιφές που έχουν παυσίπονη δράση, αλλά και αλοιφές που προκαλούν ελαφρά χαλάρωση του σφιγκτήρα του πρωκτού- ρύθμιση διατροφής (άφθονες φυτικές ίνες και υγρά) για αποφυγή δυσκοιλιότητας, σε ορισμένες περιπτώσεις επιπρόσθετη λήψη προσωρινά φαρμάκων που "μαλακώνουν" τα κόπρανα αλλά δεν αποτελούν καθαρτικά
- "καθαρισμός" της περιοχής με ζεστό νερό και σαπούνι και αποφυγή χρήσης χαρτιού. Το ζεστό νερό βοηθά στη χαλάρωση του σφιγκτήρα.
Δυστυχώς συχνά, ιδίως σε περίπτωση χρόνιας ραγάδας, η συντηρητική θεραπεία αποτυγχάνει. Στην περίπτωση αυτή, αλλά και στην περίπτωση πολύ έντονου πόνου απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση. Καθίσταται επομένως σαφές ότι η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι πολύ σημαντική για την αποφυγή της επέμβασης. Σε περίπτωση χρόνιας ραγάδας σχηματίζεται ουλώδης ιστός γύρω από τη ραγάδα, κάτι που σε συνδυασμό με τη σύσπαση του σφιγκτήρα που περιγράφηκε πιο πάνω, δυσχεραίνει περαιτέρω την επούλωση της ραγάδας. Η οξεία ("φρέσκια") ραγάδα έχει σαφώς καλύτερες πιθανότητες επούλωσης με φαρμακευτικά / συντηρητικά μέσα σε σχέση με τη χρόνια. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η ραγάδα δημιουργείται εύκολα (μέσα σε μια στιγμή), θεραπεύεται όμως δύσκολα χωρίς ειδική αγωγή.
Η χειρουργική επέμβαση για τη ραγάδα του πρωκτού συνίσταται στην τοπική αφαίρεση της ραγάδας με laser (λέιζερ) ή ηλεκτροδιαθερμία, χωρίς επέμβαση στο σφιγκτήρα. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης επέμβασης είναι πολύ καλά, ενώ το κυριότερο είναι ότι δεν υπάρχει κίνδυνος ακράτειας. Η αφαίρεση της ραγάδας είναι η μέθοδος με τη μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας και σχεδόν μηδενική πιθανότητα επιπλοκών. Ο πόνος αρχίζει να υποχωρεί ήδη από την επόμενη μέρα μετά την επέμβαση. Ο πρωκτολόγος χειρουργός θα πρέπει επίσης να προσέξει αν κάτω από μια χρόνια ραγάδα υποκρύπτεται συρίγγιο, κάτι που θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί. Το εξιτήριο πραγματοποιείται συνήθως λίγες ώρες μετά το χειρουργείο της ραγάδας, το οποίο διενεργείται υπό σύντομη γενική αναισθησία ή επισκληρίδια αναισθησία. Ένα άλλο είδος επέμβασης, η έσω πλάγια σφιγκτηροτομή (το "κόψιμο" δηλαδή τμήματος του σφιγκτήρα του πρωκτού), αποφεύγεται πλέον σήμερα διεθνώς, λόγω της μόνιμης ακράτειας κοπράνων ή αερίων που είναι δυνατό να προκαλέσει. "Δεν επιθυμούμε να διορθώσουμε ένα πρόβλημα και να δημιουργήσουμε ένα άλλο". Η ακόμα παλαιότερη μέθοδος / τεχνική αντιμετώπισης της ραγάδας πρωκτού μέσω της διαστολής του σφιγκτήρα έχει καταργηθεί διεθνώς πλήρως, διότι μπορεί να προκαλέσει ακανόνιστη ρήξη του σφιγκτήρα με επακόλουθη ακράτεια μετά την εγχείρηση.
Συνήθεις ερωτήσεις για τη ραγάδα πρωκτού
Ερ.: Μπορεί η επέμβαση ραγάδας να πραγματοποιηθεί με τοπική αναισθησία (με ενέσεις)?
Απ.: Η αφαίρεση της ραγάδας είναι δυνατή μόνο υπό σύντομη γενική ή επισκληρίδια αναισθησία για δύο λόγους. Πρώτον για να μην πονέσει ο ασθενής κατά τη διάρκεια της επέμβασης και δεύτερον για να χαλαρώσει ο σφιγκτήρας μυς της περιοχής του πρωκτού, ώστε να έχει ο χειρουργός καλή πρόσβαση στην περιοχή και να πραγματοποιηθεί σωστά η επέμβαση.
Ερ.: Τι θα τρώω μετά την επέμβαση της ραγάδας?
Απ.: Μετά την αφαίρεση της ραγάδας ο ασθενής τρέφεται φυσιολογικά, προσθέτοντας όμως άφθονες φυτικές ίνες , όπως φρούτα, σαλάτα κλπ στη διατροφή του, ώστε τα κόπρανα να είναι μαλακά και να μη δυσχεραίνουν την ανάρρωση. Προτείνεται επίσης τις πρώτες ημέρες μετά την επέμβαση η επιπρόσθετη λήψη ενός φαρμάκου που "μαλακώνει" τα κόπρανα.
Ερ.: Έχω δοκιμάσει συντηρητική θεραπεία για τη ραγάδα. Η ραγάδα όμως δε με ενοχλεί. Πρέπει παρολ΄ αυτά να χειρουργηθεί?
Απ.: Εφόσον έχει ακολουθήσει ο ασθενής σωστή συντηρητική αγωγή και η ραγάδα δεν επουλώθηκε, αλλά δεν προκαλεί πόνο, δεν είναι συνήθως απαραίτητη η επέμβαση. Βέβαια, στη συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών η χρόνια ραγάδα προκαλεί έντονο πολύωρο πόνο, κάτι που προκαλεί "κακή" ποιότητα ζωής και καθιστά την επέμβαση επιβεβλημένη. Στη σπάνια βέβαια περίπτωση που η ραγάδα δεν προκαλεί συμπτώματα, θα μπορούσε ο ασθενής να μην καταφύγει στην επέμβαση χωρίς να διατρέχει ιδιαίτερους κινδύνους. Όπως αναφέρθηκε, η δημιουργία περιεδρικού συριγγίου σε έδαφος χρόνιας ραγάδας πρωκτού είναι σχετικά σπάνια.
Ερ.: Θα έχω έντονο πόνο μετά την επέμβαση της ραγάδας?
Απ.: Ο πόνος μετά την αφαίρεση της ραγάδας είναι ανεκτός, υποχωρεί σταδιακά με την επούλωση του τραύματος και είναι συνήθως ακόμα και την ίδια μέρα μετά την επέμβαση πολύ λιγότερος σε σχέση με τον πόνο πριν την επέμβαση ραγάδας.
Ερ.: Τι θερμοκρασία πρέπει να έχει το νερό όταν πλένεται ένας ασθενής με ραγάδα κατά τη διάρκεια συντηρητικής αγωγής?
Απ.: Ενώ σε περίπτωση αιμορροΐδοπάθειας συστήνεται το κρύο νερό, σε περίπτωση ραγάδας προτιμάται το ζεστό νερό, καθώς με τη ζέστη διαστέλλεται (χαλαρώνει) ο σφιγκτήρας του πρωκτού, οπότε διακόπτεται ο φαύλος κύκλος που αναφέρθηκε πιο πάνω.
Ερ.: Να χρησιμοποιώ μωρομάντηλο σε περίπτωση ραγάδας?
Απ.: Σε περίπτωση ραγάδας πρωκτού απαγορεύεται το σκούπισμα με οποιοδήποτε μέσο (είτε υγρό είτε στεγνό χαρτί), καθώς έτσι ερεθίζεται / τραυματίζεται εκ νέου η περιοχή. Ο κανόνας είναι το πλύσιμο με ζεστό νερό και σαπούνι μετά την αφόδευση.
