Με τον όρο "χολή" εννοούμε λαϊκά τη χοληδόχο κύστη. Στην πραγματικότητα η χολή είναι ένα υγρό που παράγεται συνεχώς στο ήπαρ (συκώτι) και μέσω ενός μικρού σωλήνα (του χοληδόχου πόρου) ρέει προς το έντερο (δωδεκαδάκτυλο), όπου και χρησιμεύει στη διαδικασία της πέψης των τροφών (λιπιδίων). Στη μέση περίπου της διαδρομής του χοληδόχου πόρου βρίσκεται η χοληδόχος κύστη, η οποία χρησιμεύει ως προσωρινή αποθήκη για τη χολή. Σε ορισμένους ανθρώπους υπάρχει η τάση δημιουργίας λίθων / πετρών στη χοληδόχο κύστη, κάτι που ονομάζεται χολολιθίαση ("πέτρες στη χολή").
Αίτια πετρών στη χολή
Η αιτία δημιουργίας πετρών στη "χολή" είναι πολλές φορές άγνωστη, συχνά όμως παίζουν ρόλο ορμονικοί παράγοντες (π.χ. εγκυμοσύνη), η παχυσαρκία, η κληρονομικότητα κλπ.
Συμπτώματα / επιπλοκές από πέτρες στη χολή
Οι πέτρες στη χοληδόχο κύστη είναι δυνατό να είναι ασυμπτωματικές ή να προκαλούν συμπτώματα πόνου (συνεχής πόνος ή κολικός). Σε άλλες περιπτώσεις είναι δυνατόν να προκληθεί φλεγμονή της χοληδόχου κύστης, η λεγόμενη χολοκυστίτιδα, η οποία εκδηλώνεται συνήθως με πόνο και πυρετό. Η χολοκυστίτιδα με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω επιπλοκές, π.χ. απόστημα, διάτρηση χοληδόχου κύστης κλπ. Η διάγνωση της χολολιθίασης ή της χολοκυστίτιδας τίθεται συνήθως με υπερηχογράφημα κοιλίας, ενώ απαραίτητες είναι και οι αιματολογικές εξετάσεις. Σε περίπτωση που οι χολόλιθοι "γλιστρήσουν" από τη χοληδόχο κύστη προς το χοληδόχο πόρο, προκαλείται απόφραξη αυτού, με αποτέλεσμα τον ίκτερο ή και τη φλεγμονή του παγκρέατος (παγκρεατίτιδα), μια πάθηση σχετικά επικίνδυνη. Σε τέτοιες περιπτώσεις απαιτούνται συνήθως και άλλες εξετάσεις (MRCP, ERCP, αξονική τομογραφία κλπ). Να σημειωθεί ότι το προστάδιο των πετρών της χολής είναι η λεγόμενη χολική λάσπη ή χολική άμμος, η οποία μπορεί να προκαλέσει τα ίδια συμτώματα ή επιπλοκές με τις πέτρες.
Λαπαροσκοπική αφαίρεση χολής / χοληδόχου κύστης (χολοκυστεκτομή)
Η αφαίρεση της χοληδόχου κύστης ("χολής") ή αλλιώς χολοκυστεκτομή αποτελεί τη θεραπεία / αντιμετώπιση εκλογής σε περίπτωση συμπτωματικής χολολιθίασης ή επιπλοκών (π.χ. οξεία / χρόνια χολοκυστίτιδα) από χολόλιθους (πέτρες χολής). Η αφαίρεση "χολής" πραγματοποιείται σήμερα λαπαροσκοπικά (με λαπαροσκόπηση / λαπαροσκοπική επέμβαση), μέσω δηλαδή 4 μικρών τομών του κοιλιακού τοιχώματος μεγέθους 0,2 – 1εκ..
Τα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής αφαίρεσης χολής (χολοκυστεκτομής) σε σχέση με την "ανοιχτή" επέμβαση είναι:
- λιγότερος πόνος μετά το χειρουργείο χολής (ανώδυνη επέμβαση)
- ταχύτερη ανάρρωση, όποτε και ταχύτερη έξοδος από την κλινική (συνήθως 24 ώρες), καθώς και ταχύτερη επάνοδος στις συνήθεις δραστηριότητες / εργασία
- λιγότερες επιπλοκές στο άμεσο (π.χ. μικρότερη πιθανότητα αιμορραγίας και μετεγχειρητικών λοιμώξεων), αλλά και στο απώτερο μετεγχειρητικό διάστημα (π.χ. μικρότερη πιθανότητα δημιουργίας ενδοκοιλιακών συμφύσεων, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν στο μέλλον χρόνιο κοιλιακό άλγος ή εντερική απόφραξη / ειλεό)
- καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα (και ακόμα καλύτερο αν ο χειρούργος πραγματοποιήσει στο τέλος της επέμβασης χολής πλαστική αποκατάσταση των μικρών τραυμάτων με ενδοδερμική ραφή)
- καλύτερη διάγνωση κατά την εγχείρηση χολής, διότι με τη λαπαροσκόπηση υφίσταται η δυνατότητα εξέτασης ολόκληρης της κοιλίας.
Μια περαιτέρω εξέλιξη στη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή είναι η τεχνική με μία μόνο οπή (single port laparoscopy) αντί των 4 οπών. Πλεονέκτημα είναι το αισθητικό, σε ορισμένες όμως περιπτώσεις δημιουργούνται τεχνικές δυσκολίες. Ανάλογα με την περίπτωση, ο ιατρός αποφασίζει αν ενδείκνυται η παραλλαγή αυτή για τον εκάστοτε ασθενή.
Επίσης, πλέον σε ΄΄δύσκολες΄΄ περιπτώσεις, π.χ. υπό συνθήκες έντονης φλεγμονής της χοληδόχου κύστης, χρησιμοποιείται για λόγους ασφαλείας η διεγχειρητική τεχνική φθορισμού (fluorescence) με ενδοφλέβια έγχυση της χρωστικής ICG (indocyanine green), οπότε χρωματίζονται στην οθόνη κατά την επέμβαση τα αγγεία και χολαγγεία (σωληνάκια) που πρέπει να αναγνωριστούν. Η τεχνική αυτή είναι νέα και επαναστατική.
Σε άλλες πάλι περιπτώσεις είναι δυνατή η λαπαροσκοπική χολλαγειογραφία, κατά την οποία στα πλαίσια της λαπαροσκοπικής αφαίρεσης της χολής, χρωματίζεται λαπαροσκοπικά με ειδική σκιαγραφική ουσία ο χοληδόχος πόρος (΄΄σωληνάκι΄΄) για να αποκλειστεί ότι εντός αυτού υπάρχουν πέτρες που γλίστρησαν από τη χοληδόχο κύστη.
Εναλλακτικά μπορεί η αφαίρεση της χολής να πραγματοποιηθεί και ρομποτικά αντί για λαπαροσκοπικά, με τα ίδια ουσιαστικά αποτελέσματα σε σχέση με τη λαπαροσκοπική τεχνική. Η ρομποτική χολοκυστεκτομή εφαρμόζεται επίσης μέσω μικρών πληγών (όπως λαπαροσκοπικά), αλλά μεταξύ εργαλείων και χειρουργού παρεμβάλλεται το ρομποτικό σύστημα. Ο Dr Δημήτρης Κανέλλος είναι εκπαιδευμένος στη Ρομποτική Χειρουργική από τη Γερμανική Χειρουργική Εταιρεία DGAV.
Συνήθεις ερωτήσεις για τις "πέτρες στη χολή"
Ερ. Γιατί θα πρέπει να αφαιρείται η χοληδόχος κύστη και όχι μόνο οι πέτρες της "χοληδόχου κύστης";
Απ. Διότι εφόσον σε έναν οργανισμό υπάρχει η τάση δημιουργίας χολόλιθων, αυτοί θα ξανασχηματιστούν. Άρα θα πρέπει ο χειρουργός να αφαιρεί και τον τόπο δημιουργίας τους, δηλαδή τη χοληδόχος κύστη.
Ερ. Υπάρχουν αρνητικές συνέπειες όσον αφορά την πέψη των τροφών / λιπιδίων μετά την επέμβαση αφαίρεσης χολής;
Απ. Όχι, διότι η χολή, το πεπτικό αυτό υγρό που παράγεται στο ήπαρ, συνεχίζει να παράγεται και να ρέει προς το έντερο, απλώς δεν αποθηκεύεται πλέον στη χοληδόχο κύστη.
Ερ. Τι είδος νάρκωσης χρησιμοποιείται για την αφαίρεση της χολής?
Απ. Η λαπαροσκοπική αφαίρεση χολής εκτελείται υπό σύντομη γενική αναισθησία.
Ερ. Ποιος είναι ο καλός χειρουργός για χολή?
Απ. Ο καλύτερος χειρουργός για χολή είναι αυτός που δε χειρουργεί όλους τους ασθενείς με πέτρες στη χολή. Υπάρχουν διεθνή πρωτόκολλα (guidelines) σύμφωνα με τα οποία ο χειρουργός κρίνει αν ο ασθενής με χολολιθίαση θα πρέπει να χειρουργηθεί ή όχι. Π.χ. αν σε έναν ασθενή διαπιστωθεί ως τυχαίο εύρημα σε ένα υπερηχογράφημα η ύπαρξη λίθων στη χοληδόχο κύστη, θα πρέπει να ακολουθήσει εκτίμηση από τον ειδικό και η αφαίρεση της χολής να πραγματοποιηθεί αν υπάρχουν ή υπήρχαν στο παρελθόν συμπτώματα ή αν υφίσταται επιπλοκή ή φλεγμονή. Ρόλο παίζει πολλές φορές και το μέγεθος των λίθων (οι μικρότερες είναι πιο πιθανό να γλιστρήσουν στο "σωληνάκι" (χοληδόχο πόρο). Συνεπώς απαιτείται η επίσκεψη στον ειδικό χειρουργό, ο οποίος θα πάρει ένα λεπτομερές ιστορικό και θα εκτιμήσει τις εξετάσεις του ασθενούς.
Πολύποδας χολής (χοληδόχου κύστης)
Μια ιδιαίτερη οντότητα είναι οι πολύποδες χοληδόχου κύστης ("χολής"). Οι πολύποδες της χολής είναι μικροί καλοήθεις όγκοι (εξογκώματα) του έσω τοιχώματος της χοληδόχου κύστης. Είναι συνήθως ασυμπτωματικοί (δε δίνουν συμπτώματα) και αποτελούν στις περισσότερες περιπτώσεις τυχαίο εύρημα στο υπερηχογράφημα. Να σημειωθεί ότι πολλές φορές οι πολύποδες μοιάζουν στο υπερηχογράφημα με πέτρες και το αντίθετο. Μια επανάληψη της εξέτασης υπερήχου συνήθως επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Δεν αποκλείεται ένας πολύποδας χολής να συνυπάρχει με λίθους χολής. Σε περίπτωση που το μέγεθος του πολύποδα της χολής είναι ίσο ή μεγαλύτερο του 1 εκατοστού υφίσταται κίνδυνος εξαλλαγής (μετατροπής του πολύποδα σε καρκίνο χοληδόχου κύστης), οπότε συνιστάται η λαπαροσκοπική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης για προληπτικούς λόγους. Σε περίπτωση που το μέγεθος του πολύποδα είναι μικρότερο του 1 εκατοστού, δεν απαιτείται θεραπεία / επέμβαση, αλλά απλώς παρακολούθηση μέσω υπερηχογραφήματος κάθε 6 μήνες.